بررسی ابزارآلات دستی و تجهیزات صنعتی مبتنی بر شرایط ارگونومی در شرکت کویرتایر

در طول زمان، انسانها آموخته اند که شغل های خاصی را می توان با استفاده از ابزارها، سریعتر و کارآمدتر انجام داد و آموختند که چگونه از مواد خام موجود در محیط اطراف در جهت حل مشکلات و به اتمام رساندن وظایف استفاده کنند. یکی از مبانی اصلی در طراحی ابزار، اختصاصی بودن آن است، یعنی استفاده از ابزار صحیح برای یک کارخاص، استفاده از ابزار تخصص یافته منجر به غلبه انسان ها بر محدودیت های طبیعی شان شده است. تمام ابزار ها به نوعی باعث بسط و گسترش قابلیت های جسمانی شده و به افزایش سرعت، قدرت و دقتی که طبیعت به ما داده است، کمک می نمایند. طراحی کارآمد ابزار ها مستلزم بکار گیری توصیه های مختلف و بی شماری در زمینه مسائل علمی و فنی است. ارتباط بسیار نزدیک انسان و ابزار دستی، بطور مستقیم بر روی ایمنی و بهداشت شغلی تاثیر گذار می باشد. برای بهینه کردن این ارتباط می بایست از ارگونومی، آنتروپومتری و دیگر علوم مربوطه استفاده شود. در پایه گذاری استاندارد های مربوط به بهینه سازی و طراحی ابزار دستی،  اصول ارگونومیکی می بایستی مورد توجه قرار گیرد . در این مبحث ، به مطالبی درخصوص نحوه انتخاب صحیح ابزار و درست کارکردن با ابزار دستی، ساخت تجهیزات یا ایجاد تغییرات در جهت بهبود شرایط کار و کاهش استرس شغلی پرداخته شده است.

بخش تجربی :

ابتدا با توجه به بررسی  و تحلیل گزارشات ارزیابی ریسک با روش های rula، owas ، Body Map و Ilo ، نقاط پر خطر مشخص شده و سپس با بررسی های میدانی اقدام به شناسایی منابع  ایجاد ریسک در نقاط مذکور گردید.

در این راستا اقدامات اصلاحی در دو بخش ابزارآلات و تجهیزات  صورت گرفت که هر یک به طور جداگانه تشریح میگردد.

بعنوان نمونه در بخش ابزارآلات دستی با استفاده از روش ارزیابی Rula نقاط استرس بر روی اپراتور قسمت قالب شویی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و سپس اقدام به تغییر ابزارآلات دستی مورد استفاده در آن قسمت گردید و مجددا با ارزیابی انجام گرفته مشاهده گردید حدود 15 درصد کاهش استرس و آسیب های اسکلتی عضلانی را در بر داشته است.

شکل1: ارزیابی rula مربوط به اپراتور قسمت قالب شویی                        

شکل2: ارزیابی rula مربوط به اپراتور قسمت قالب شویی

همچنین در بخش ساخت تجهیزات نیز با استفاده از روش های ارزیابی ریسک body map و owas اقدام به شناسایی منابع ریسک گردید و متناسب با شرایط کار و ارگونومی تجهیز استاندارد ساخت شد.

بعنوان نمونه در قسمت بید سازی جهت تغذیه اکسترودر، اپراتور با پوسچر نامناسب و خطرناک اقدام به کشیدن لایه کامپاند به دهانه اکسترودر می نمود که با استفاده از روش های ارزیابی فوق نقاط ریسک شناسایی و جهت کاهش و یا از بین بردن آسیبهای ناشی از این فعالیت اقدام به ساخت تجهیز متناسب با شرایط کار و ارگونومی گردید.

شکل 3 پوسچر نامناسب اپراتور قسمت تغذیه اکسترودر بیدسازی            

شکل4: ارزیابی ریسک با روش owas

2-1- ارگونومی ابزارآلات دستی

با وجود اینکه گستره ابزارآلات موجود در بازار بسیار وسیع است، اما فرآیند پیدا کردن ابزار دستی که به خوبی از قوانین ارگونومیک

         شکل6: نمونه بانک اطلاعات تصویری ابزار ارگونومی                                        

شکل7: نمونه بانک اطلاعات تصویری ابزار ارگونومی

پیروی می‌کنند کار مشکل و پیچیده‌ای است. به علاوه عدم وجود و دسترسی به ابزارآلات دستی مناسب که  تحت شرایط ارگونومیک طراحی و ساخته شده باشند ممکن است باعث خرید محصولی شود که به‌جای کاهش یا حذف خطرات احتمالی، باعث ایجاد خطر و صدمه به نیروی اپراتور گردد. به همین علت اقدام به تهیه بانک تصویری اطلاعات ابزارآلات بر پایه ارگونومی نمودیم که با بهره گیری از آن می‌توان ابزار آلات خوب با حداکثر ایمنی و بهره‌ وری و همینطور کمترین آسیب را تهیه کرد.

در ذیل نحوه انتخاب و خرید یک پیچ گوشتی  متناسب با شرایط ارگونومی با استفاده از بانک  تصویری اطلاعات ابزار مذکور آورده شده است.

به‌طورکلی دستگیره‌ها باید به شکل استوانه یا بیضی باشند؛ که قطر آن‌ها برای ابزار مختلف متفاوت است. قطر دسته برای ابزاری که باید با قدرت زیادی گرفته شوند (مثل پیچ گوشتی برقی) حدود 3.8 سانتی‌متر است، حداقل اندازه قطر پیشنهادی 3 سانتی‌متر و حداکثر مقدار آن 4.6 سانتی‌متر است. درباره ابزاری که با دو یا چند انگشت گرفته می‌شوند و برای نگه داشتنشان به نیروی زیادی نیاز نیست (مثل پیچ گوشتی)اندازه قطر پیشنهادی 1 سانتی‌متر است. حداقل مقدار پیشنهادی برای اندازه قطر این نوع ابزار ۰٫۸ سانتی‌متر و حداکثر میزان آن ۱٫۳ سانتی‌متر است.

شکل8: قطر دسته یک پیچ گوشتی متناسب با ارگونومی

2-2- تجهیزات صنعتی

در خلال انتخاب و جایگزینی ابزارآلات متناسب با شرایط ارگونومیک در برخی از قسمت های کارخانه  به دلیل نبود ابزار مناسب در بازار ، اقدام به ساخت تجهیز متناسب با شرایط کار و فیزیک جسمانی اپراتور  گردید و بر آن شدیم که حتی الامکان کارهای انجام شده توسط اپراتور با استفاده از ابزارآلات دستی را کاهش داده و بجای آن با اعمال یکسری تغییرات بر روی سیستم یا بعضا با طرح و برنامه، اقدام به ساخت تجهیز جهت انجام کار اپراتور نماییم. به عنوان نمونه در قسمت نیمه ساخته دستگاه استیلاستیک اپراتور جهت برش قطاعی از کامپاند اقدام به ساخت یک ابزار برشی به شکل چاقو نموده که به لحاظ ارگونومی و ایمنی شرایط نا مطلوبی را هم در بعد کاری و بعد انسانی به همراه داشت. به همین دلیل با بررسی میدانی و تحلیل شرایط کار اقدام به ساخت یک تجهیز مناسب با کار مذکور و متناسب با شرایط ارگونومیکی گردید که در تصاویر مشاهده می نمایید.

شکل9: نمونه یک ابزار برش دستی غیر ارگونوم                                    

شکل10: تجهیز متناسب با شرایط ارگونومی جایگزین شده

جدول1: تعدادی از پروژه های ارگونومی تعریف شده در قسمت های مختلف

مراجع :

[1] دکتر مجید معتمدزاده ، " راه حل های کاربردی و اجرایی به منظور ارتقاء سطح ایمنی ، بهداشت و شرایط کار"